Cúng giao thừa-Nguồn gốc, ý nghĩa thiêng liêng trong phong tục Tết cổ truyền của người Việt

Cúng giao thừa-Nguồn gốc, ý nghĩa thiêng liêng trong phong tục Tết cổ truyền của người Việt
Mỗi vùng, mỗi miền có những phong tục tập quán đón Tết khác nhau, nhưng tục lệ cúng giao thừa là một trong những nét đẹp văn hóa không thể thiếu của người Việt.

I. Lễ cúng giao thừa là gì

Giao thừa bắt đầu từ thời khắc 0 giờ: 0 Phút: 0 giây, là thời điểm chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, bước sang ngày đầu tiên của năm mới đánh dấu kết thúc năm cũ theo âm lịch.  Đêm giao thừa còn có tên gọi khác là đêm Trừ Tịch, từ 11h đêm ngày 30 đến 1h sáng mùng 1 Tết là đêm linh thiêng nhất của mọi gia đình Việt. Thời khắc này cũng là thời khắc mà các gia đình cùng làm lễ thắp hương cúng gia tiên, quây quần bên nhau để tiễn năm cũ đón năm mới, cầu sức khỏe, may mắn tài lộc, an khang thịnh vượng cho tất cả thành viên trong gia đình.

Cúng giao thừa-Nguồn gốc, ý nghĩa thiêng liêng trong phong tục Tết cổ truyền của người Việt 1

Lễ cúng giao thừa, hay còn gọi là Trừ tịch – tức lễ để trừ khử ma quỷ, điềm xấu hay xui xẻo. Lễ Trừ tịch được cử hành vào giờ tý – từ 23 giờ đến 1 giờ sáng, khoảnh khắc một giờ của năm cũ và một giờ của năm mới. Nên còn có tên gọi là Lễ cúng Giao thừa mà chúng ta vẫn thường nghe.

Lễ cúng giao thừa thực hiện vào lúc giao tiếp giữa năm cũ và năm mới. Ý nghĩa của lễ này là đem bỏ hết đi những điều xấu, không may mắn của năm cũ sắp qua để đón chào những điều tốt đẹp của năm mới sắp đến.

II. Nguồn gốc lễ giao thừa

Theo phong tục cổ truyền của người dân Việt Nam thì giao thừa được tổ chức để đón các vị Thiên binh (gồm 12 vị Hành khiển). Đây là 12 Phán quan nhà trời tượng trưng cho 12 con giáp cùng nhau luân phiên trông coi việc dưới hạ giới. Mỗi năm sẽ có một vị Hành khiển cai quản hạ giới, năm kế tiếp tới lượt vị quan tượng trưng của con giáp liền sau. Hết chu kỳ 12 con giáp, lại quay về vị quan đầu tiên của năm con Tý. Vào thời điểm chuyển giao sang năm mới, vị quan cũ sẽ bàn giao công việc cho vị quan mới tiếp nhận.

Người xưa tin rằng dựa vào sớ tấu của các quan Hành khiển mà Ngọc Hoàng sẽ ban phúc hay trừng phạt con người. Việc hay dở của từng người, từng gia đình, từng thôn xã cho đến từng quốc gia để định công luận tội, nên người xưa làm lễ rất cẩn trọng. Đúng thời khắc giao thừa, mỗi gia đình đều bày mâm cúng chỉn chu nhất để đón tiếp các quan. Các vị Thiên binh không kịp vào tận bên trong nhà được,  vì khi đi thị sát hạ giới quá bận. Do đó bàn cúng của các gia đình thường được đặt ở ngoài cửa chính.

Cúng giao thừa-Nguồn gốc, ý nghĩa thiêng liêng trong phong tục Tết cổ truyền của người Việt 2

Tương truyền Vương hiệu của mười hai vị Hành khiển và Phán quan theo các năm bao gồm:

Năm Tý: Chu Vương Hành Khiển, Thiên Ôn Hành Binh chi Thần, Lý Tào Phán quan.
Năm Sửu: Triệu Vương Hành Khiển, Tam thập lục phương Hành Binh chi Thần, Khúc Tào Phán quan.
Năm Dần: Ngụy Vương Hành Khiển, Mộc Tinh chi Thần, Tiêu Tào Phán quan.
Năm Mão: Trịnh Vương Hành Khiển, Thạch Tinh chi Thần, Liêu Tào Phán quan.
Năm Thìn: Sở Vương Hành Khiển, Hỏa Tinh chi Thần, Biểu Tào Phán quan.
Năm Tỵ: Ngô Vương Hành Khiển, Thiên Hải chi Thần, Hứa Tào Phán quan.
Năm Ngọ: Tấn Vương Hành Khiển, Thiên Hao chi Thần, Nhân Tào Phán quan.
Năm Mùi: Tống Vương Hành Khiển, Ngũ Đạo chi Thần, Lâm Tào Phán quan.
Năm Thân: Tề Vương Hành Khiển, Ngũ Miếu chi Thần, Tống Tào Phán quan.
Năm Dậu: Lỗ Vương Hành Khiển, Ngũ Nhạc chi Thần, Cự Tào Phán quan.
Năm Tuất: Việt Vương Hành Khiển, Thiên Bá chi Thần, Thành Tào Phán quan.
Năm Hợi: Lưu Vương Hành Khiển, Ngũ Ôn chi Thần, Nguyễn Tào Phán quan.

Vạn vật cân xứng có hai mặt đối lập. Các vị hành khiển cũng không nằm ngoài quy luật đó. Có vị nhân từ, cũng có vị khắc nghiệt. Nếu năm đó gặp vị hành khiển nhân từ, đức độ thì nhân dân no đủ, an khang, ít thiên tai, dịch bệnh. Ngược lại, năm nào đói kém nhiều, bệnh tật, tai ương triền miên thì người ta tin rằng đó là hoạ do vị hành khiển năm đó giận dữ giáng xuống.

III. Ý nghĩa thiêng liêng của phong tục cúng giao thừa:

Cúng giao thừa-Nguồn gốc, ý nghĩa thiêng liêng trong phong tục Tết cổ truyền của người Việt 3

Nhà nghiên cứu Minh Đường trong sách Nghi lễ dân gian – Nghi lễ cúng gia tiên cho biết lễ giao thừa (lễ trừ tịch) là lễ quan trọng nhất trong dịp Tết Nguyên Đán. Bởi ý nghĩa sâu xa và quan trọng nghi thức này.

Đó là lễ dâng hương vào giây phút chuyển giao giữa giờ khắc cuối cùng của năm cũ và giờ khởi đầu của năm mới, với ý nghĩa “tống cựu nghinh tân” tiễn đưa vị thần năm cũ và nghênh đón vị thần năm mới. Xin các vị thần linh phù hộ cho gia đình một năm mới thái bình, hạnh phúc.

Không chỉ là tế lễ với hai đoàn Phán quan nhà trời để trông coi năm mới. Người dân còn cầu cúng cả Bản cảnh Thành hoàng và Thổ địa Thần kỳ trong lễ Giao thừa. Hơn cả việc cầu cạnh các vị thần tiên, đây là dịp để rước ông bà tổ tiên của chúng ta về chơi Tết, cùng nhau sum họp, vui vầy với con cháu trong thời khắc đón chào năm mới.

Bình luận

1 bình luận, đánh giá

PMPhạm mão

Danh sách chư vị hành khiển có tự bao giờ

Trả lời.
Thông tin người gửi
Nhấn vào đây để đánh giá
Thông tin người gửi
Cùng chuyên mục
Quán cà phê "thay áo mới" trước thềm Trung thu, hút giới trẻ check-in

Quán cà phê "thay áo mới" trước thềm Trung thu, hút giới trẻ check-in

27-09-2025 11:54

Chỉ còn hơn một tuần nữa là tới Tết Trung thu. Hiện tại, trên các tuyến phố tại Hà Nội, nhiều quán cà phê đã khoác lên mình "tấm áo mới" rực rỡ sắc màu để chào đón mùa trăng rằm. Không gian lung linh ấy đã nhanh chóng trở thành điểm check-in, chụp ảnh thu hút đông đảo bạn trẻ.

Bài xem nhiều

Đáng chú ý

Nổi bật trang chủ
Dự kiến 6 nhóm chính sách lớn thực hiện đột phá phát triển giáo dục, đào tạo
27 Tháng 09, 2025

Bộ GD&ĐT công bố dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.

Đọc thêm
Bắn hạ máy bay Nga là khai chiến - Đại sứ Nga cảnh báo nóng NATO

Bắn hạ máy bay Nga là khai chiến - Đại sứ Nga cảnh báo nóng NATO

27 Tháng 09, 2025

Đại sứ Nga tại Pháp Aleksey Meshkov cảnh báo bất kỳ nước NATO nào bắn hạ máy bay quân sự Nga sẽ kích hoạt “chiến...

Sở GD&ĐT TPHCM sẽ kiểm tra đột xuất thu chi đầu năm học từ 29/9

Sở GD&ĐT TPHCM sẽ kiểm tra đột xuất thu chi đầu năm học từ 29/9

26 Tháng 09, 2025

Ngày 26/9, Sở GD&ĐT TPHCM ban hành kế hoạch về kiểm tra chuyên đề tình hình công tác quản lý thu, chi đầu năm học...

TikTok được định giá 14 tỷ USD tại Mỹ

TikTok được định giá 14 tỷ USD tại Mỹ

26 Tháng 09, 2025

Ngày 26/9, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp, tuyên bố rằng kế hoạch bán các hoạt động của TikTok...

Sau scandal ồn ào, Trấn Thành “cầm trịch” gameshow ứng dụng AI lần đầu xuất hiện trên sóng truyền hình

Sau scandal ồn ào, Trấn Thành “cầm trịch” gameshow ứng dụng AI lần đầu xuất hiện trên sóng truyền hình

26 Tháng 09, 2025

Thông tin MC Trấn Thành "cầm trịch" gameshow ứng dụng AI, lần đầu tiên xuất hiện trên sóng truyền hình khiến nhiều khán giả tò...

Bộ trưởng Chiến tranh Mỹ bất ngờ ra lệnh họp khẩn cấp các tướng lĩnh cấp cao

Bộ trưởng Chiến tranh Mỹ bất ngờ ra lệnh họp khẩn cấp các tướng lĩnh cấp cao

26 Tháng 09, 2025

Bộ trưởng Chiến tranh Mỹ vừa ra lệnh cho hàng trăm tướng lĩnh khắp nơi trên thế giới tập trung tại một căn cứ ở...

Đối phó cùng lúc với 2 cơn bão số 9 và bão số 10: Bộ GDĐT gửi công điện

Đối phó cùng lúc với 2 cơn bão số 9 và bão số 10: Bộ GDĐT gửi công điện "khẩn"

26 Tháng 09, 2025

Bộ GDĐT yêu cầu các Sở GDĐT chủ động ứng phó với bão số 9 và bão số 10 nhằm giảm thiểu thiệt hại, đảm...

Thép Xanh Nam Định nhận án phạt trước vòng 5 V-League

Thép Xanh Nam Định nhận án phạt trước vòng 5 V-League

26 Tháng 09, 2025

Ban Kỷ luật LĐBĐVN mới đây đã ra án phạt với CLB Thép Xanh Nam Định sau những sai phạm ở vòng 4 V-League.

Hàn Quốc: Doanh nghiệp mở trường sau đại học

Hàn Quốc: Doanh nghiệp mở trường sau đại học

26 Tháng 09, 2025

Anh Shin Dong-hwa, nhà nghiên cứu cao cấp tại LG Energy Solution, bắt đầu học chương trình sau đại học tại LG AI Research.

Thủ đoạn của nhóm liên minh đa cấp, lừa gần 18 tỷ đồng rồi đánh sập trang web

Thủ đoạn của nhóm liên minh đa cấp, lừa gần 18 tỷ đồng rồi đánh sập trang web

26 Tháng 09, 2025

Băng nhóm này đã lừa hàng nghìn nhà đầu tư trên cả nước, lấy tiền người sau trả cho người trước, tổng số tiền lừa...

‘Tử chiến trên không’ vượt mốc trăm tỉ, ‘Mưa đỏ’ lập kỷ lục mới

‘Tử chiến trên không’ vượt mốc trăm tỉ, ‘Mưa đỏ’ lập kỷ lục mới

26 Tháng 09, 2025

Sau 5 ngày công chiếu, phim hành động “Tử chiến trên không” đạt gần 110 tỉ đồng; phim “Mưa đỏ” lập kỷ lục mới với...

Lần đầu tiên sau gần sáu thập kỷ, một tổng thống Syria phát biểu tại LHQ

Lần đầu tiên sau gần sáu thập kỷ, một tổng thống Syria phát biểu tại LHQ

26 Tháng 09, 2025

Tổng thống Syria al-Sharaa đã có bài phát biểu trước Đại hội đồng LHQ hôm 24/9, đánh dấu lần đầu tiên một vị tổng thống...

Nhật Bản số hóa sách giáo khoa từ năm 2030

Nhật Bản số hóa sách giáo khoa từ năm 2030

26 Tháng 09, 2025

Nhật Bản sẽ bắt đầu triển khai sách giáo khoa hoàn toàn kỹ thuật số tại các trường tiểu học công lập từ năm tài...

5 giải pháp đào tạo nhân lực phục vụ phát triển công nghệ cao

5 giải pháp đào tạo nhân lực phục vụ phát triển công nghệ cao

25 Tháng 09, 2025

Bộ GD&ĐT đề nghị các cơ sở giáo dục đại học tập trung tiển khai các nhiệm vụ sau, giải pháp đào tạo nhân lực...

Công an Bắc Ninh phát hiện 4.150 chiếc bánh nhập lậu trước thềm Tết Trung thu

Công an Bắc Ninh phát hiện 4.150 chiếc bánh nhập lậu trước thềm Tết Trung thu

25 Tháng 09, 2025

Ngày 25/9, theo Công an tỉnh Bắc Ninh, đơn vị chức năng vừa kiểm tra, phát hiện 4.150 sản phẩm thực phẩm nhập lậu, trong...

0.81881 sec| 2320.32 kb